Jego zadaniem jest przeniesienie mocy i momentu obrotowego z elementu czynnego (silnik) na bierny (skrzynia biegów i dalej koła). Dzięki niemu kierowca jest w stanie zmienić bieg czy delikatnie ruszyć lub zatrzymać pojazd. W niektórych samochodach spotkać można dwusprzęgłowe skrzynie biegów obsługiwane przez tzw. sprzęgło DSG. W rzeczywistości są to dwa oddzielne sprzęgła w jednej obudowie.
Jak działa sprzęgło?
Ze względu na zasadę działania sprzęgła możemy podzielić na 3 rodzaje: cierne, hydrokinetyczne oraz elektromagnetyczne. Choć pełnią one identyczne funkcje to zasada działania każdego z nich jest różna. W sprzęgle hydrokinetycznym moment obrotowy przenoszony jest z wykorzystaniem cieczy, z kolei w elektromagnetycznym za pomocą pola wytwarzanego przez elektromagnes. Sprzęgłą hydrokinetyczne inaczej nazywane konwerterami momentu obrotowego wykorzystywane są w samochodach z klasyczną skrzynią automatyczną. Natomiast sprzęgła elektromagnetyczne, są dużo żadziej spotykanym rozwiązaniem w motoryzacji, używane są do przenoszenia znaczniej mniejszych mocy w różnych użądzeniach i maszynach. W samochodach osobowych i ciężarowych zdecydowanie najpopularniejsze są sprzęgła cierne. Ze względu na konstrukcję dzielimy je na sprzęgła z jedną, dwiema lub wieloma tarczami. Jeśli chodzi o środowisko pracy wyróżniamy takie rodzaje sprzęgieł jak suche oraz mokre.
Sprzęgło cierne zbudowane jest z następujących elementów:
- docisk sprzęgła
- tarcza sprzęgłowa
- łożysko wyciskowe
- koło zamachowe / dwumasowe
- wał korbowy, na którym jest umieszczone koło zmachowe lub dwumasowe
- wałek sprzęgłowy połączony ze skrzynią biegów, po którym przesuwa się tarcza sprzęgłowa
Za pomocą koła zamachowego, które może być jedno lub dwumasowe sprzęglo współpracuje z silnikiem. Ważnymi elementami przenoszenia mocy są także wałek sprzęgłowy i docisk sprzęgła.
Moment obrotowy przenoszony jest z silnika na tarczę sprzęgłową za pomocą koła zamachowego oraz tarczy dociskowej. Wciskając pedał sprzęgła docisk odsuwa się od tarczy sprzęgłowej, przez co nie dociska jej do koła zamachowego i siła tarcia przestaje przenosić moc powstającą w silniku. Możliwa jest zmiana biegu, spokojne ruszenie lub zatrzymanie auta. Ważnym elementem tarczy sprzęgła jest okładzina cierna oraz tłumik drgań skrętnych. Zadaniem okładziny jest zwiększenie tarcia między kołem zamachowym a tarczą sprzęgła z kolei tłumik służy do niwelowania drgań skrętnych pochodzących z silnika.
Puszczanie pedału sprzęgła sprawia, że docisk przesuwa się w kierunku tarczy sprzęgła i w efekcie przemieszcza ją do koła zamachowego. Moment obrotowy zaczyna być przekazywany kolejno przez tarczę, wałek sprzęgłowy, skrzynię biegów i inne elementy przeniesienia napędu aż do kół.
Do czego służy sprzęgło?
Prawidłowo działające sprzęgło samochodowe oznacza możliwość płynnej zmiany biegu w czasie jazdy oraz spokojnego zatrzymania i ruszenia. Sprawne sprzęgło zapewnia komfort podróżowania. Choć budowa sprzęgła jest dość skomplikowana to warto poznać zasadę jego działania. Pozwoli to uniknąć wielu błędów związanych z naszym stylem jazdy – najczęściej spotykaną przyczyną awarii sprzęgła.
Silnik nie może być sprzężony z układem napędowym połączeniem stałym. Gdyby tak było to zmiana biegów stałaby się niemal niemożliwa, zwykła skrzynia biegów uległaby zniszczeniu, a zatrzymaniu samochodu zawsze towarzyszyłby gasnący silnik. Dlatego samochody spalinowe wyposażone są w sprzęgła, których zadaniem jest m.in. chwilowe rozłączenie napędu. Ponadto sprzęgło niweluje przeciążenia działające na układ napędowy i współpracując z kołem zamachowym lub kołem dwumasowym niweluje drgania.
Główne zadanie sprzęgła to płynnie i bezpiecznie przenieść moment obrotowy z silnika na koła samochodu. W chwili ruszania silnik zaczyna przekazywać moc do układu jezdnego a jego obroty zaczynają spadać. Ważne jest aby spadek obrotów równoważyć dodawaniem gazu. W innym wypadku samochód może zgasnąć. Pozbawione szarpnięć ruszenie z miejsca wymaga jednoczesnego odpuszczania pedału sprzęgła i wciskania gazu. Jest to jedna z podstawowych informacji przekazywana na kursie prawa jazdy.
Płynna obsługa sprzęgła jest także istotna przy zmianie biegów w trakcie jazdy. Aby zrobić to prawidłowo przed zmianą biegu warto delikatnie przyspieszyć, ponieważ rozłączony napęd spowoduje, że przez pewien czas silnik nie będzie przekazywał mocy w efekcie czego samochód wytraci prędkość. Biegi należy zmieniać szybko i sprawnie, po pełnym wciśnięciu pedału sprzęgła. Po zmianie biegu należy całkowicie zdjąć nogę z pedału sprzęgła.
Jak poprawnie eksploatować sprzęgło?
Sprzeglo to taki element samochodu, którego żywotność w dużej mierze zależy od stylu jazdy oraz nawyków kierowcy. Niewłaściwe korzystanie ze sprzęgła prowadzi do szybszego zużycia podzespołów, a co gorsza do powstania realnego zagrożenia na drodze. Dlatego warto poznać zasady poprawnego używania sprzęgła samochodowego. Oto kilka z nich:
- przy zmianie biegów sprzęgło powinno być maksymalnie wciśnięte
- w czasie jazdy nie należy trzymać nogi na pedale sprzęgła, może doprowadzić to do jego delikatnego wciśnięcia powodującego szybsze ścieranie, szczególnie zagrożona jest w tym wypadku tarcza sprzęgła
- należy unikać jazdy na tzw. półsprzęgle
- Podczas hamowania, należy wcisnąć sprzęgło, zanim obroty spadną poniżej obrotów dla biegu jałowego
- dojeżdżając do miejsca zatrzymania warto hamować silnikiem zamiast jechać na luzie
- nie należy zbyt szybko lub zbyt wolno puszczać sprzęgła – płynne operowanie sprzęgłem wymaga praktyki
- ruszając należy stopniowo dodawać gaz, gwałtowne przyspieszanie zwiększa zużycie okładziny ciernej
Większość z tych informacji przekazuje nam instruktor podczas kursu prawa jazdy, jednak z biegiem lat często zapominamy o tych podstawach. Efektem jest szybsze zużywanie sprzęgła i konieczność jego wymiany.
Wymiana sprzęgła
Oczywiście zużycie sprzęgła następuje również w wyniku prawidłowej eksploatacji. Problemy z ruszaniem, ślizganie się sprzęgła, drżenie lewarka czy nieprzyjemny sapach wydobywający się z okolic skrzyni biegów to podstawowe objawy informujące nas o awarii tego mechanizmu. Hałas i drgania mogą też oznaczać, że awarii uległo koło dwumasowe.
Zużyte sprzęgło poza zmniejszeniem komfortu powoduje także obniżenie bezpieczeństwa jazdy. Dlatego wszelkie usterki, bez względu na to czy zepsuła się tarcza sprzęgła, łożysko wyciskowe bądź koło zamachowe powinny być niezwłoczne zgłaszane mechanikom. Informacje o rodzaju objawów mogą pomóc w identyfikacji problemu przez specjalistę.
Wymiana sprzęgła to proces skomplikowany, czasochłonny i wymagający odpowiedniego sprzętu oraz specjalistycznej wiedzy. Powodem jest budowa układu napędowego. Trzeba bowiem zdemontować skrzynię biegów. W samochodach z napędem na przednią oś konieczne będzie także rozpięcie zawieszenia. Natomiast auta z napędem na tył do wymiany sprzęgła wymagają odłączenia wału.
Z tego względu wymieniając jedną zepsutą część warto zdecydować się na wymianę całego zestawu sprzęgła. Jest to rozsądne posunięcie, ponieważ wszystkie części sprzęgła zużywają się w bardzo podobnym czasie. Wymiana tylko jednego elementu – np. tarczy sprzęgła, może zmusić nas do ponownej wizyty w warsztacie i kolejnych wydatków w bardzo niedługim czasie, gdy awarii ulegnie np. docisk lub łożysko oporowe. Kompletne zestawy sprzęgła, można też często kupić taniej od poszczególnych części oddzielnie.
Szukasz nowego sprzęgła do swojego samochodu? Sprawdź ceny sprzęgieł na sprzegla24.pl
Redaktor naczelny portalu motoryzacyjnego 7dosetki.pl. W branży motoryzacyjnej praktycznie od dziecka. Odpowiada za całą część merytoryczną i plan redakcyjny na portalu.
